رتینوپاتی‌دیابتی یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت است که می‌تواند سلامت چشم‌ها را به‌طور جدی به خطر بیندازد. رتینوپاتی دیابتی را به‌عنوان یکی از علل اصلی نابینایی در بزرگ‌سالان به‌وجود آورد در این مقاله، دربارهٔ علل، علائم، روش‌های تشخیص و جدیدترین راهکارهای درمانی و پیشگیری صحبت می‌کنیم تا با اطلاعات به‌روز و کاربردی، گامی مؤثر در کنترل این بیماری بردارید.
رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتینوپاتی‌دیابتی به آسیب دیدن رگ‌های خونی شبکیه (Retina) در اثر قند خون بالا گفته می‌شود. افزایش طولانی‌مدت گلوکز خون باعث نشت مایعات و خون از رگ‌های ضعیف‌شده یا رشد رگ‌های جدید و شکننده می‌گردد که در نهایت می‌تواند بینایی را مختل کند.
دو نوع اصلی رتینوپاتی دیابتی
- غیرپرولیفراتیو (NPDR)
- رگ‌های آسیب‌دیده نشت می‌کنند یا مسدود می‌شوند.
- ورم ماکولا (نشت در ناحیه مرکزی شبکیه) ممکن است رخ دهد.
- پرولیفراتیو (PDR)
- رگ‌های جدید و غیرطبیعی رشد می‌کنند و به زلالیه چشم خونریزی می‌کنند.
- خطر جداشدگی شبکیه و افزایش فشار چشم (گلوکوم) بالا می‌رود.
علائم زودهنگام و هشدارها
در مراحل اولیه، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد؛ به همین دلیل معاینه سالانهٔ چشم برای مبتلایان به دیابت ضروری است. با پیشرفت بیماری، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- نقاط تاریک یا رشته‌های شناور در میدان دید (شناورها)
- تاری یا نوسان موقت در وضوح دید
- مشاهدهٔ نقاط تاریک یا خالی
- کاهش تدریجی یا ناگهانی بینایی
هرگونه تغییر ناگهانی در کیفیت دید—مانند تاری شدید یا مشاهدهٔ لکه‌های جدید—باید فوراً با چشم‌پزشک در میان گذاشته شود.
روش‌های تشخیص دقیق
- معاینهٔ جامع چشم با گشادکردن مردمک: بهترین روش برای دیدن آسیب‌های اولیه شبکیه
- فلورسانس آنژیوگرافی: تزریق رنگ و تصویربرداری از رگ‌های شبکیه برای شناسایی نشت یا انسداد
- توموگرافی انسجام نوری (OCT): بررسی ضخامت شبکیه و تشخیص ورم ماکولا
گزینه‌های درمانی رتینوپاتی دیابتی
کنترل قند خون و فشار
مهم‌ترین گام برای کند کردن پیشرفت رتینوپاتی، کنترل دقیق قند خون (HbA1C زیر ۷٪) و فشار خون است. تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و دارو درمانی مناسب زیر نظر پزشک ضروری است.
درمان‌های اختصاصی چشمی
- تزریق داخل چشمی آنتیVEGF: داروهایی مانند لوسنتیس، آیلِیا و وابی‌سمو برای کاهش رشد رگ‌های جدید و ورم ماکولا
- لیزر کانونی (فوتوکوآگولاسیون): مهار نشت خون و مایع در ماکولا
- لیزر پخش (Scatter): کوچک‌سازی رگ‌های غیرطبیعی در بخش‌های محیطی شبکیه
- ویترکتومی: حذف خون و بافت اسکار از زلالیه در موارد شدید
پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی
- مراجعه منظم به چشم‌پزشک: حداقل یک بار در سال
- کنترل مستمر قند خون: اندازه‌گیری روزانه و پیگیری HbA1C
- مدیریت فشار خون و چربی‌های خون: رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌چرب
- ترک دخانیات: سیگار و سایر محصولات توتون خطر را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد
- فعالیت بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته
نتیجه‌گیری
رتینوپاتی دیابتی اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان شود، قابل کنترل است و می‌توان از نابینایی پیشگیری کرد. با مدیریت درست دیابت، معاینات دوره‌ای چشم و استفاده از درمان‌های نوین داخل چشمی و لیزر، می‌توانید سلامت بیناییتان را حفظ کنید.
منبع:
No. 52
۰۴/۰۲