درمان سرطان در دهه اخیر وارد مرحله‌ای نوین به‌نام درمان هدفمند (Targeted Therapy) شده است. یکی از داروهای برجسته در این حوزه، تراستوزوماب (Herceptin) است که برای درمان تومورهای دارای گیرنده‌ی HER2 طراحی شده است. اما نکته مهم این است که همه بیماران نباید این دارو را دریافت کنند. قبل از تجویز هرسپتین، تست HER2 باید انجام شود تا مشخص شود آیا تومور از نوع HER2-مثبت هست یا نه.
در این مقاله بررسی می‌کنیم تست HER2 چیست، چگونه انجام می‌شود، و چرا قبل از درمان با هرسپتین ضروری است.
HER2 چیست؟
HER2 مخفف Human Epidermal Growth Factor Receptor 2 است؛ یک گیرنده‌ی پروتئینی سطح سلولی که در فرآیند رشد و تقسیم سلول‌ها نقش دارد. در برخی سرطان‌ها مانند پستان و معده، این گیرنده بیش‌ازحد فعال یا دچار تقویت ژنی می‌شود و باعث رشد سریع‌تر و تهاجمی‌تر تومور می‌گردد.
هرسپتین چگونه عمل می‌کند؟
هرسپتین (Trastuzumab) یک آنتی‌بادی مونوکلونال است که با اتصال به گیرنده HER2 روی سلول‌های توموری، سه اثر کلیدی دارد:
-
مهار مستقیم مسیر رشد وابسته به HER2
-
فعال‌سازی سیستم ایمنی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی (ADCC)
-
کاهش سرعت تقسیم سلول‌های توموری
اگر تومور فاقد HER2 باشد، دارو کاملاً بی‌اثر خواهد بود و فقط عوارض و هزینه ایجاد می‌کند.
تست HER2 چیست و چگونه انجام می‌شود؟
دو روش اصلی برای تعیین وضعیت HER2 در بافت توموری وجود دارد:
۱. ایمونوهیستوشیمی (IHC):
-
بررسی میزان پروتئین HER2 روی سلول‌ها
-
نمره‌بندی: ۰، ۱+، ۲+، ۳+
-
تنها نمره ۳+ مثبت قطعی محسوب می‌شود
-
نمره ۲+ نیاز به تست تأییدی دارد
۲. تست FISH (Fluorescence In Situ Hybridization):
-
بررسی تقویت ژن HER2 در هسته سلول
-
تستی تکمیلی برای موارد IHC نمره ۲+
-
در صورت Amplification، نتیجه مثبت تلقی می‌شود
چرا تست HER2 قبل از شروع درمان با هرسپتین الزامی است؟
-
هرسپتین فقط در بیماران HER2-مثبت مؤثر است
-
مصرف آن در بیماران HER2-منفی یا نامشخص موجب هزینه، عوارض و تأخیر در درمان مناسب می‌شود
-
خطرات نادر اما جدی مانند عوارض قلبی (کاردیومیوپاتی) تنها در صورت اثربخشی واقعی قابل توجیه هستند
در چه سرطان‌هایی از تست HER2 و هرسپتین استفاده می‌شود؟
| نوع سرطان | کاربرد تست HER2 و هرسپتین |
|---|---|
| سرطان پستان | رایج‌ترین کاربرد، در مراحل اولیه و پیشرفته |
| سرطان معده و محل اتصال معده به مری (GEJ) | در موارد متاستاتیک پیشرفته |
| سرطان تخمدان یا آندومتر | در برخی موارد خاص (در حال بررسی تحقیقاتی) |
| سرطان کولورکتال MSI-H یا مقاوم | در مطالعات جدید و انتخاب‌های خاص درمانی |
چه زمانی تست HER2 انجام می‌شود؟
-
در زمان تشخیص اولیه سرطان با نمونه بیوپسی یا جراحی
-
قبل از آغاز هرگونه درمان دارویی یا شیمی‌درمانی
-
در زمان عود یا متاستاز تومور برای بررسی مجدد وضعیت HER2
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا می‌توان تست HER2 را با آزمایش خون انجام داد؟
در حال حاضر خیر. تست استاندارد تنها روی بافت تومور (بیوپسی) انجام می‌شود، اما آزمایش‌های خون (liquid biopsy) در حال توسعه‌اند.
اگر HER2 منفی باشد، آیا هنوز می‌توان هرسپتین گرفت؟
خیر. استفاده از هرسپتین فقط در بیماران HER2-مثبت یا با تأیید تست FISH توصیه می‌شود.
آیا امکان خطا در تست HER2 وجود دارد؟
بله. نمونه‌برداری نامناسب یا کیفیت پایین بافت می‌تواند نتایج نامشخص (۲+) ایجاد کند. در این موارد تست FISH لازم است.
جمع‌بندی
هرسپتین یک داروی مؤثر در درمان سرطان‌های HER2-مثبت است، اما قبل از تجویز آن، انجام تست HER2 بر روی بافت تومور ضروری است. این تست می‌تواند مسیر درمانی را به‌درستی هدایت کند و از مصرف بی‌اثر یا خطرناک دارو جلوگیری نماید. آگاهی از وضعیت HER2، کلید موفقیت در درمان هدفمند سرطان است.
منابع :
No. 60
۰۴/۰۴