روش‌های پیشگیری از بارداری، به‌ویژه انواع هورمونی، با تغییر در تعادل طبیعی هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژستین عمل می‌کنند. این تغییرات علاوه بر جلوگیری از بارداری، می‌توانند بر چرخه قاعدگی، خلق‌وخو، پوست، میل جنسی و سلامت عمومی زنان نیز تأثیر بگذارند. در این مقاله، اثرات هورمونی رایج‌ترین روش‌های پیشگیری بررسی شده تا انتخاب آگاهانه‌تری برای بدن خود داشته باشید.
قرص‌های ترکیبی (استروژن + پروژستین)
مکانیسم: مهار تخمک‌گذاری با سرکوب محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–تخمدان
تأثیر هورمونی:
-
کاهش LH و FSH
-
افزایش SHBG → کاهش تستوسترون آزاد
مزایا:
-
تنظیم چرخه قاعدگی
-
کاهش آکنه و چربی پوست
- کاهش درد و خونریزی پریود
عوارض احتمالی:
-
حساسیت پستان
-
نوسانات خلقی یا افسردگی
-
کاهش میل جنسی در برخی افراد
قرص‌های حاوی فقط پروژستین (Mini Pill)
مکانیسم: غلیظ کردن ترشحات دهانه رحم و نازک‌کردن آندومتر
تأثیر هورمونی: مهار نسبی تخمک‌گذاری، بدون استروژن
ویژگی‌ها:
-
مناسب برای دوران شیردهی
-
احتمال بی‌نظمی قاعدگی بیشتر
-
گاهی نوسانات خلقی
آمپول دپو (Depot Medroxyprogesterone Acetate)
مکانیسم: مهار تخمک‌گذاری تا ۳ ماه
تأثیرات:
-
توقف قاعدگی در بسیاری از افراد
-
سرکوب پایدار LH و FSH
عوارض ممکن:
-
کاهش تراکم استخوان با مصرف طولانی
-
افزایش اشتها و وزن
-
تأخیر در بازگشت باروری
حلقه واژینال و پچ پوستی
مکانیسم: مشابه قرص ترکیبی
مزایا:
-
آزادسازی هورمون پایدارتر
-
کاهش علائم PMS
عوارض احتمالی:
-
مشابه قرص ترکیبی (حساسیت پستان، تغییر خلق)
IUD هورمونی (مثل میرنا)
مکانیسم: ترشح موضعی پروژستین در رحم
ویژگی‌ها:
-
تأثیر سیستمیک بسیار اندک
-
اکثر زنان همچنان تخمک‌گذاری طبیعی دارند
مزایا:
-
کاهش خونریزی قاعدگی
-
مناسب برای افرادی که نمی‌توانند استروژن مصرف کنند
عوارض:
-
لکه‌بینی در ماه‌های اول
-
گاهی آکنه یا تغییر خلق
ایمپلنت ضدبارداری (Implanon/Nexplanon)
مکانیسم: آزادسازی مداوم پروژستین
تأثیرات: سرکوب LH و FSH
عوارض:
-
بی‌نظمی قاعدگی
-
آکنه، تغییرات خلقی، افزایش وزن
-
در برخی موارد کاهش میل جنسی
روش‌های غیرهورمونی (IUD مسی، کاندوم)
تأثیر هورمونی: هیچ تأثیر مستقیم بر هورمون‌ها ندارند
مزایا:
-
حفظ چرخه طبیعی بدن
-
مناسب برای افراد با سابقه ترومبوز، سرطان حساس به هورمون یا اختلالات خلقی
پرسش‌های پرتکرار
آیا همه‌ی تغییرات خلقی ناشی از پیشگیری هورمونی است؟
خیر، اما برخی افراد نسبت به نوسانات پروژسترون یا استروژن حساس‌ترند.
آیا قرص ضدبارداری همیشه باعث کاهش میل جنسی می‌شود؟
نه الزاماً. برخی زنان افزایش میل جنسی ناشی از آرامش روانی در پیشگیری مؤثر را تجربه می‌کنند.
پس از قطع دارو، بدن به حالت طبیعی برمی‌گردد؟
در بیشتر موارد بله، اما ممکن است بازگشت قاعدگی و تخمک‌گذاری چند ماه زمان ببرد.
جمع‌بندی
روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری با تأثیر بر هورمون‌های زنانه، از موثرترین راه‌های جلوگیری از بارداری هستند. با این حال، تأثیرات آن‌ها بر میل جنسی، پوست، خلق‌وخو، تراکم استخوان و چرخه قاعدگی بسته به شرایط فردی متفاوت است. مشاوره با پزشک زنان و شناخت بدن خود، بهترین راه برای انتخاب مناسب‌ترین روش پیشگیری است.
منابع :
Mayo Clinic – Birth Control and Hormones
CDC – Contraceptive Methods and Women’s Health
No. 90
۰۴/۰۴