آزمایش‌های عملکرد کلیه و کبد برای سالمندان

با افزایش سن، عملکرد ارگان‌های مهمی مانند کلیه و کبد ممکن است کاهش پیدا کند. این تغییرات گاهی بدون علامت هستند، اما در صورت بی‌توجهی می‌توانند به نارسایی‌های جدی منجر شوند. انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای ارزیابی عملکرد این اندام‌ها در سالمندان، کلید تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض است.

 آزمایش‌های عملکرد کلیه (Kidney Function Tests)

1. کراتینین (Creatinine)

   • شاخص اصلی برای ارزیابی دفع مواد زائد توسط کلیه‌ها.

   • افزایش سطح کراتینین نشان‌دهنده کاهش عملکرد کلیوی است.

2. نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR)

   • بر اساس کراتینین، سن و جنس محاسبه می‌شود.

   • GFR کمتر از ۶۰ می‌تواند نشانه نارسایی یا بیماری کلیوی باشد.

3. اوره یا نیتروژن اوره خون (BUN)

   • محصول تجزیه پروتئین در بدن.

   • افزایش BUN همراه با کراتینین نشانه آسیب یا کاهش عملکرد کلیه است.

4. آزمایش الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلر، بی‌کربنات)

   • عدم تعادل الکترولیت‌ها ممکن است به دلیل اختلالات کلیوی یا کم‌آبی باشد.

5. میکروآلبومین در ادرار

   • بررسی نشت پروتئین در مراحل اولیه آسیب کلیوی، به‌خصوص در بیماران دیابتی.

 آزمایش‌های عملکرد کبد (Liver Function Tests – LFTs)

1. آنزیم‌های کبدی (ALT، AST، ALP)

   • ALT و AST: افزایش آن‌ها نشانه التهاب یا آسیب سلول‌های کبدی است.

   • ALP: بالا بودن آن ممکن است به دلیل انسداد صفراوی یا مشکلات استخوانی باشد.

2. بیلی‌روبین (Total & Direct Bilirubin)

   • محصول نهایی تجزیه گلبول‌های قرمز.

   • افزایش بیلی‌روبین باعث زردی و می‌تواند علامت مشکلات کبدی یا صفراوی باشد.

3. آلبومین و پروتئین کل

   • تولید این پروتئین‌ها در کبد انجام می‌شود.

   • کاهش آلبومین ممکن است نشان‌دهنده نارسایی کبد یا سوءتغذیه باشد.

4. زمان پروترومبین (PT/INR)

   • آزمایشی برای بررسی توانایی لخته‌سازی خون که به عملکرد صحیح کبد وابسته است.

 هر چند وقت یک‌بار باید این آزمایش‌ها انجام شوند؟

نکته: سالمندانی که دیابت، فشار خون بالا، مصرف داروهای مزمن یا بیماری‌های کبدی و کلیوی دارند، باید این آزمایش‌ها را در فواصل کوتاه‌تری انجام دهند.

 نکات مهم در تفسیر نتایج

• بالا بودن آنزیم‌ها همیشه نشانه بیماری نیست؛ مثلاً ALP ممکن است با افزایش سن کمی بالا برود.

• شرح حال، داروهای مصرفی و علائم بالینی باید همراه با نتایج آزمایش در نظر گرفته شوند.

• پزشک ممکن است برای اطمینان، آزمایش را تکرار کند یا تست‌های تکمیلی مانند سونوگرافی درخواست دهد.

 جمع‌بندی

پایش منظم عملکرد کلیه و کبد برای پیشگیری از نارسایی‌ها و تشخیص زودهنگام بیماری‌های پنهان در سالمندان حیاتی است. این آزمایش‌ها به‌خصوص برای افرادی که داروهای مزمن مصرف می‌کنند یا سابقه بیماری‌های متابولیک دارند، باید در فواصل مشخص انجام شود.

 منابع :

Mayo Clinic – Kidney and Liver Function Tests in Elderly

LabTestsOnline – Kidney Function Panel

National Institute on Aging – Blood Tests and Aging

No. 17

۰۴/۰۵