کانابینوئیدها (ماری‌جوانا) بیش از ۱۰۰ ترکیب فعال دارد که مهم‌ترین آن‌ها THC (دلتا-۹ تتراهیدروکانابینول) و CBD (کانابیدیول) هستند. THC ترکیب روان‌اثر گیاه است که می‌تواند خلق، حافظه و ادراک را تغییر دهد؛ در حالی‌که CBD به‌تنهایی اثر روان‌گردان ندارد. آشنایی با اثرات THC، روش‌های مصرف، فواید پزشکی و خطرات احتمالی، به انتخاب آگاهانه‌تر و ایمن‌تر کمک می‌کند.
کانابینوئیدها چیست و چگونه عمل می‌کند؟
-
مکانیسم اثر: با گیرنده‌های اندوکانابینوئیدی (CB1 و CB2) در مغز و بدن تعامل می‌کند و روی خلق، اشتها، حافظه و ادراک اثر می‌گذارد.
-
تفاوت با CBD: هر دو کانابینوئید هستند، اما THC روان‌گردان است، در حالی‌که CBD غیرمخدر و بدون اثر سرخوشی است.
اشکال مصرف و شروع/دوام اثر
-
دود یا ویپ: اثر سریع ولی کوتاه‌مدت. در ویپ‌های غیرقانونی خطر آسیب ریوی گزارش شده است.
-
خوراکی‌ها و قطره‌ها: اثر دیرتر شروع می‌شود ولی طولانی‌تر می‌ماند؛ کنترل دوز سخت‌تر است و احتمال مصرف زیاد ناخواسته وجود دارد.
فواید و کاربردهای پزشکی
-
موارد تأیید FDA: داروهایی مثل درونابینول و نبیلون برای تهوع ناشی از شیمی‌درمانی و کاهش وزن شدید در بیماران مبتلا به HIV/AIDS تجویز می‌شوند.
-
موارد در حال بررسی: درد مزمن، اسپاستیسیته، اضطراب و برخی اختلالات دیگر، اما شواهد هنوز محدود و متغیر است.
اثرات کوتاه‌مدت THC
-
شایع: خشکی دهان و چشم، خواب‌آلودگی، گیجی، سرگیجه، افزایش ضربان قلب و اشتها.
-
شناختی/روانی: اختلال در حافظه، یادگیری و توجه؛ در مصرف سنگین، آثار ممکن است تا یک هفته پس از قطع باقی بمانند.
-
ایمنی: رانندگی و کار با ماشین‌آلات پس از مصرف بسیار خطرناک است.
خطرات مصرف مزمن یا دوز بالا
-
وابستگی رفتاری (اختلال مصرف کانابیس): باعث مشکل در ترک و آسیب به زندگی روزمره می‌شود.
-
سندرم استفراغ ناشی از کانابیس (CHS): استفراغ‌های مکرر و شدید در مصرف طولانی‌مدت گزارش شده است.
-
اثرات روانی: می‌تواند اضطراب، افسردگی یا حتی پسیکوز را تشدید کند.
-
بارداری و شیردهی: مصرف در این دوران توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است به جنین یا نوزاد آسیب برساند.
تداخل‌های دارویی و نکات ایمنی
-
تداخل‌ها: THC و CBD می‌توانند سطح داروهایی مانند وارفارین یا کلوبازام را تغییر دهند؛ پایش آزمایشگاهی لازم است.
-
ترکیب با مواد دیگر: مصرف همزمان با الکل، بنزودیازپین‌ها یا اپیوئیدها خطر خواب‌آلودگی و سرکوب تنفسی را چند برابر می‌کند.
-
مصرف در نوجوانان: خطر اختلال شناختی و تحصیلی بالاتر است، چون مغز در حال رشد حساس‌تر است.
راهنمای مصرف کم‌خطرتر (در صورت تجویز یا قانونی بودن)
-
همیشه با پزشک درباره دوز و هدف درمانی مشورت کنید.
-
از محصولات استاندارد و برچسب‌دار استفاده کنید. در خوراکی‌ها از دوز پایین شروع کنید و به‌آرامی افزایش دهید .
-
تا چند ساعت پس از مصرف رانندگی نکنید. اگر علائم شدید روانی یا جسمی ایجاد شد، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
جمع‌بندی
THC ترکیب اصلی روان‌گردان کانابیس است که هم می‌تواند مفید باشد (مثلاً در درمان تهوع ناشی از شیمی‌درمانی) و هم پرخطر و مصرف کنترل‌نشده یا طولانی‌مدت با مشکلات جدی مانند اعتیاد، اختلال شناختی، مشکلات روانی و CHS همراه است.
مصرف در بارداری/شیردهی ممنوع و در نوجوانان پرخطر است و تصمیم‌گیری باید زیر نظر پزشک و بر اساس شواهد علمی باشد.
منبع:
Cannabis and Public Health – CDC
Marijuana – Mayo Clinic
No. 70
۰۴/۰۵