تورم یا درد غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی) در سالمندان پدیده‌ای نسبتاً شایع است؛ اما به‌دلیل افزایش احتمال بیماری‌های زمینه‌ای (از عفونت‌های مزمن تا بدخیمی‌ها)، ارزیابی دقیق‌تری می‌طلبد. این راهنما با اتکا به منابع معتبر پزشکی، مهم‌ترین علل و آزمایش‌های کاربردی مشکلات لنفاوی در سالمندان را مرور می‌کند تا گفتگو با پزشک هدفمندتر شود.
علل شایع مشکلات لنفاوی در سالمندان
-
عفونت‌ها: از سرماخوردگی و آنفلوآنزا گرفته تا سینوزیت، گلودرد چرکی، عفونت‌های پوستی، سل و ویروس EBV؛ در سالمندان عفونت‌ها می‌توانند طولانی‌تر یا غیرتیپیک باشند
-
بیماری‌های بدخیم و خونی: احتمال بروز لنفوم و لوسمی با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ تورم بدون علت واضح یا پایدار نیازمند بررسی جدی‌تر است
-
بیماری‌های خودایمنی/التهابی: بیماری‌هایی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث تورم عمومی غدد شوند
-
عوارض درمان سرطان (لنف‌ادم): ورم اندام‌ها پس از جراحی یا رادیوتراپی (مثلاً در سرطان پستان) شایع است
-
پس از واکسیناسیون: برخی واکسن‌ها، مثل واکسن‌های کووید-۱۹، می‌توانند باعث تورم موقت غدد زیربغل شوند که معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود
علائم هشداردهنده: چه زمانی باید پیگیری کنیم؟
به پزشک مراجعه کنید اگر:
-
تورم بیش از ۲ تا ۴ هفته باقی بماند یا رو به افزایش باشد.
-
غده‌ها سفت و غیرقابل حرکت باشند یا همراه تب طولانی، تعریق شبانه، کاهش وزن بی‌دلیل باشند.
-
غدد فوق ترقوه درگیر شوند یا با سرفه ماندگار همراه باشند.
-
احساس ناخوشی شدید وجود داشته باشد.
این نشانه‌ها در منابع بالینی به‌عنوان دلایل انجام آزمایش‌های تکمیلی ذکر شده‌اند
آزمایش‌های پایه برای بررسی مشکلات لنفاوی
-
CBC (شمارش کامل خون): بررسی لنفوسیت‌ها، کم‌خونی یا پلاکت‌های غیرطبیعی
-
CRP و ESR: نشانگر التهاب؛ به‌تنهایی کافی نیستند اما در کنار علائم کمک‌کننده‌اند
-
CMP (پنل متابولیک جامع): ارزیابی کبد، کلیه و الکترولیت‌ها در موارد تورم عمومی یا ادم
-
تصویربرداری هدفمند: در صورت علائم ریوی یا قفسه‌سینه، رادیوگرافی یا CT می‌تواند مفید باشد
آزمایش‌های اختصاصی بر اساس شرایط
-
شک به عفونت باکتریایی یا گلو درد چرکی → کشت یا تست‌های عفونی هدفمند
-
شک به عفونت ویروسی (مانند EBV) → سرولوژی EBV.
-
شک به لنفوم یا لوسمی → علاوه بر CBC، ممکن است نیاز به CT/MRI و در نهایت بیوپسی باشد
-
لنف‌ادم بعد از درمان سرطان → بررسی با سونوگرافی، CT/MRI یا لنفوسینتی‌گرافی
بیوپسی غده: چه زمانی انجام می‌شود؟
اگر تورم پایدار، پیشرونده یا غیرتیپیک باشد و آزمایش‌ها علت را مشخص نکند، پزشک ممکن است بیوپسی غده را برای بررسی علل سرطانی، عفونی یا التهابی پیشنهاد دهد
لنف‌ادم در سالمندان: ارزیابی و تشخیص
-
علائم اصلی: ورم مزمن اندام، احساس سنگینی، سفتی و کاهش حرکت.
-
علل شایع: جراحی و رادیوتراپی سرطان‌ها (پستان، لگن، ملانوما) و عفونت‌های مکرر پوستی
-
روش‌های تشخیص: سونوگرافی برای排除 DVT، MRI/CT برای مسیرهای لنفاوی و لنفوسینتی‌گرافی برای بررسی جریان لنف
مراقبت‌های ساده خانگی (در نبود علائم هشدار)
-
استراحت و نوشیدن مایعات کافی.
-
کمپرس گرم برای کاهش درد.
-
مصرف مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن طبق نظر پزشک.
-
پایش علائم: اگر بعد از ۲ تا ۴ هفته بهبود نیافت، حتماً پیگیری کنید
جمع‌بندی
در سالمندان، تورم غدد لنفاوی می‌تواند از یک عفونت ساده تا بیماری‌های جدی‌تر مثل لنفوم یا لنف‌ادم پس از درمان سرطان ناشی شود. بهترین رویکرد، انجام مرحله‌ای آزمایش‌ها (CBC، ESR/CRP، CMP)، تصویربرداری هدفمند و در صورت نیاز بیوپسی است. تأخیر در پیگیری به‌ویژه در صورت وجود علائم هشدار می‌تواند خطرناک باشد، بنابراین توصیه می‌شود هرگونه تورم غیرعادی یا پایدار را جدی بگیرید.
منابع :
Mayo Clinic – Swollen lymph nodes (Lymphadenopathy)
CDC – Lymphedema and Cancer Treatment
No. 78
۰۴/۰۵