عفونت‌های قارچی غدد لنفاوی: چه زمانی باید شک کنیم؟

بزرگ‌شدن غدد—به‌ویژه غدد لنفاوی و گاهی غدد فوق‌کلیوی (آدرنال)—همیشه نشانه‌ی عفونت باکتریایی یا سرطان نیست. برخی عفونت‌های قارچی می‌توانند ابتدا از ریه شروع شوند، سپس به غدد لنفاوی برسند و در موارد پیشرفته حتی آدرنال‌ها را درگیر کنند. شناخت الگوهای خطر، علائم و آزمایش‌های کلیدی به تشخیص به‌موقع و درمان هدفمند کمک می‌کند.

چه وقت به «علت قارچی» مشکوک شویم؟

• تماس محیطی: حضور در محیط‌های آلوده به فضولات پرندگان یا خفاش‌ها (غار، انبار، ساختمان‌های قدیمی) → خطر هیستوپلاسموز.

• الگوی پوستی-لنفی خطی: زخم یا ندول پوستی که به‌شکل ردیفی روی مسیر لنف گسترش می‌یابد → اسپوروتریکوز. تشخیص قطعی با کشت است.

• سفر یا سکونت در مناطق آندمیک:

  • دره اوهایو/میسی‌سیپی → هیستوپلاسموز

  • جنوب‌غرب آمریکا → کوکسیدیوئیدومایکوزیس 

• ضعف ایمنی: HIV/AIDS، مصرف کورتون، پیوند، دیابت و سایر شرایط سرکوب ایمنی → خطر بالای بیماری‌های قارچی منتشر.

کدام غدد بیشتر درگیر می‌شوند؟

• غدد لنفاوی: در هیستوپلاسموز ممکن است باعث تورم مدیاستن یا حتی فیبروز مدیاستن شوند. 

• غدد آدرنال: عفونت قارچی (به‌ویژه هیستوپلاسموز) می‌تواند به نارسایی آدرنال (آدیسون) منجر شود. 

آزمایش‌های کلیدی 

1. هیستوپلاسموز:

   • تست آنتی‌ژن ادراری هیستوپلاسما (EIA) (حساس‌ترین تست) + آنتی‌بادی سرمی (ID/CF) → افزایش حساسیت

   • تأیید با کشت یا بیوپسی در برخی بیماران
     

2. کریپتوکوک (CrAg):

   • تست آنتی‌ژن در خون یا CSF → تشخیص سریع، به‌ویژه در بیماران با ضعف ایمنی یا علائم عصبی
     

3. نشانگر عمومی (β-دی-گلوکان – BDG):

   • کمک به تشخیص عفونت‌های قارچی عمقی (کاندیدا، آسپرژیلوس، پنوموسیستیس و …)

   • محدودیت: کریپتوکوک و موکورالس را به‌خوبی شناسایی نمی‌کند
     

4. کشت و بافت‌شناسی:

   • بهترین روش در ضایعات پوستی یا غدد قابل نمونه‌گیری → کشت قارچی + رنگ‌آمیزی اختصاصی (GMS، PAS)
     

الگوریتم سریع تشخیص

1. بررسی سابقه و منطقه آندمیک → سفر، تماس محیطی، ضعف ایمنی

2. انتخاب تست آغازین بر اساس سناریو:

   • علائم ریوی/سیستمی → آنتی‌ژن هیستوپلاسما (ادرار)

   • علائم عصبی/ضعف ایمنی → CrAg خون یا CSF

   • ضایعه پوستی-لنفی → کشت ضایعه ± PCR

3. تست‌های تکمیلی: کشت/بیوپسی، BDG (با محدودیت‌ها)

پرسش‌های متداول

آیا آنتی‌ژن هیستوپلاسما از آنتی‌بادی حساس‌تر است؟
بله، CDC توصیه می‌کند تست آغازین باشد.

آیا BDG برای همه قارچ‌ها کافی است؟
خیر، برای کریپتوکوک باید CrAg انجام شود.

درگیری آدرنال با قارچ شایع است؟
نادر است، اما هیستوپلاسموز می‌تواند علت آدیسون باشد.

جمع‌بندی

در بیماران با بزرگی غدد لنفاوی یا آدرنال + سابقه تماس محیطی یا ضعف ایمنی باید به عفونت‌های قارچی غدد شک کرد. انتخاب درست آزمایش‌ها (آنتی‌ژن هیستوپلاسما، CrAg، BDG، کشت/بیوپسی) کلید تشخیص است.

در موارد همراه با علائم خطر مثل نارسایی آدرنال یا درگیری سیستم عصبی، ارجاع فوری ضروری است.

 منابع:

CDC – Fungal Diseases

Mayo Clinic – Addison’s Disease

No. 80

۰۴/۰۵