جفت سرراهی حالتی است که جفت در بخش پایین رحم جای می‌گیرد و به‌طور کامل یا جزئی دهانهٔ رحم را می‌پوشاند. علامت اصلی آن خونریزی واژینال روشن و بدون درد در نیمهٔ دوم بارداری است. شیوع آن حدود ۱ در هر ۲۰۰ بارداری تخمین زده می‌شود.
انواع جفت سرراهی
-
کامل (Total): پوشش کامل دهانهٔ رحم
-
جزئی (Partial): پوشش بخشی از دهانهٔ رحم
-
حاشیه‌ای (Marginal): جفت در لبهٔ دهانهٔ رحم قرار دارد
-
پایین‌جای‌گرفته (Low-lying): جفت نزدیک دهانه است و ممکن است با رشد رحم بالا برود
خطرات مادر و جنین
-
خونریزی شدید (پیش، حین یا پس از زایمان)
-
زایمان زودرس و نارس شدن نوزاد
-
افزایش خطر چسبندگی جفت (Placenta accreta) به‌ویژه در مادرانی با سابقه سزارین
علائم هشدار
-
خونریزی قرمز روشن بدون درد (معمولاً در سه‌ماههٔ دوم یا سوم)
-
انقباض یا درد خفیف شکم/کمر
-
خونریزی می‌تواند قطع و دوباره شروع شود
🔴 هر خونریزی در نیمهٔ دوم بارداری باید فوراً ارزیابی شود.
عوامل خطر
-
سابقهٔ سزارین، جراحی یا کورتاژ رحم
-
بارداری چندقلویی یا تعداد زایمان‌های بالا
-
سن بالای ۳۵ سال
-
سیگار یا مصرف کوکائین
-
استفاده از IVF یا رحم غیرطبیعی
تشخیص
-
سونوگرافی شکمی
-
در موارد مشکوک: سونوگرافی واژینال (ترانس‌واژینال) که دقیق‌تر است
مراقبت در موارد پایدار (خونریزی کم یا بدون خونریزی)
-
افزایش دفعات ویزیت و سونوگرافی
-
استراحت نسبی و پرهیز از فعالیت‌های پرفشار
-
رعایت Pelvic rest: پرهیز از نزدیکی، تامپون و دوش واژینال
-
پیگیری منظم؛ بسیاری از موارد تشخیص داده‌شده در سه‌ماههٔ دوم خودبه‌خود برطرف می‌شوند
در خونریزی متوسط تا شدید
-
بستری و پایش مادر و جنین
-
انتقال خون در صورت نیاز
-
کورتیکواستروئید برای بلوغ ریه جنین در صورت احتمال زایمان پیش از ۳۷ هفته
-
داروهای مهار انقباض (به تناسب شرایط)
-
سزارین اورژانسی در صورت خونریزی مهارنشدنی
زمان و روش زایمان
-
در موارد پایدار: سزارین برنامه‌ریزی‌شده در ۳۶–۳۷ هفتگی
-
در خونریزی شدید یا شرایط اورژانسی: زایمان زودتر
-
در موارد همراه با چسبندگی جفت: زایمان در مرکز مجهز و با تیم تخصصی
توصیه‌های عملی برای مادر
-
هر خونریزی را جدی بگیرید و ثبت کنید
-
فعالیت‌ها را طبق نظر پزشک تعدیل کنید
-
Pelvic rest را رعایت کنید
-
برای پیشگیری از کم‌خونی بعد از خونریزی، مصرف آهن و رژیم متعادل را ادامه دهید
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱) آیا می‌توان با جفت سرراهی زایمان طبیعی داشت؟
تقریباً همیشه خیر؛ سزارین ایمن‌تر است. تنها در برخی موارد حاشیه‌ای ممکن است بررسی شود.
۲) آیا جفت سرراهی خودبه‌خود برطرف می‌شود؟
اگر در سه‌ماههٔ دوم تشخیص داده شود، گاهی با رشد رحم برطرف می‌شود. در اواخر بارداری احتمال کمتر است.
۳) چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
در خونریزی شدید، سرگیجه/غش یا انقباضات مکرر.
۴) آیا راهی برای پیشگیری وجود دارد؟
پیشگیری قطعی ندارد؛ اما ترک سیگار/کوکائین و مراقبت منظم بارداری خطرات را کاهش می‌دهد.
جمع‌بندی
-
جفت سرراهی یکی از علل مهم خونریزی در نیمهٔ دوم بارداری است.
-
می‌تواند خطر زایمان زودرس و خونریزی شدید ایجاد کند.
-
تشخیص با سونوگرافی و مراقبت نزدیک انجام می‌شود.
-
مدیریت اصلی شامل Pelvic rest، پایش منظم، و سزارین برنامه‌ریزی‌شده است.
-
هر خونریزی در بارداری نیاز به ارزیابی فوری پزشکی دارد.
منبع :
No. 23
۰۴/۰۶