آنتی‌بادی‌ها (ایمونوگلوبولین‌ها) پروتئین‌هایی هستند که بدن برای دفاع در برابر عفونت‌ها می‌سازد. IgM و IgG دو کلاس مهمِ آنتی‌بادی‌اند و تفسیر درست آن‌ها کمک می‌کند بفهمیم با عفونت اخیر/فعال طرفیم یا با تماس قبلی/ایمنی پایدار. دانستن تفاوت این دو، از سردرگمی جلوگیری کرده و مانع تصمیم‌گیری‌های نادرست می‌شود.
IgM در برابر IgG: نقش و زمان‌بندی پاسخ ایمنی
-
IgM: اولین آنتی‌بادی‌هایی که پس از مواجهه با عامل بیماری‌زا ظاهر می‌شوند؛ معمولاً طی چند هفته تا چند ماه کاهش می‌یابند. بنابراین IgM مثبت غالباً به عفونت اخیر/فعال اشاره دارد.
-
IgG: دیرتر ظاهر می‌شود اما پایدارتر است و حافظهٔ ایمنی ایجاد می‌کند. بنابراین IgG مثبت معمولاً نشانهٔ تماس قبلی با عفونت یا ایمنی ناشی از واکسن است.
IgM مثبت یعنی چه؟
-
اغلب به عفونت اخیر یا فاز حاد فکر می‌کنیم.
-
اما می‌تواند مثبت کاذب باشد یا پس از واکسیناسیون/عفونت قبلی برای مدتی باقی بماند؛ پس تکیهٔ صرف بر IgM بدون علائم و تست تأییدی می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
-
در برخی بیماری‌ها (مثل سرخجه/سرخک)، برای ارزیابی ایمنی به IgM اتکا نمی‌شود و فقط هنگام شک به عفونت حاد درخواست می‌گردد.
IgG مثبت یعنی چه؟
-
معمولاً نشان‌دهندهٔ ایمنی ناشی از عفونت گذشته یا واکسیناسیون است و برای مستندسازی ایمنی (مثلاً در سرخک/اوریون/سرخجه) به‌کار می‌رود.
-
پایایی طولانی دارد (ماه‌ها تا سال‌ها).
-
در نوزادان، IgG مادر از جفت عبور می‌کند و ایمنی غیرفعال موقت می‌دهد؛ بنابراین IgG مثبت در بدو تولد الزاماً به معنای عفونت نوزاد نیست.
الگوهای رایج تفسیر IgM/IgG
-
IgM مثبت / IgG منفی: عفونت بسیار زودرس/اخیر یا مثبت کاذب. معمولاً تکرار سرولوژی پس از ۱–۲ هفته یا تست مولکولی/آنتی‌ژنی توصیه می‌شود.
-
IgM مثبت / IgG مثبت: می‌تواند عفونت اخیر یا اثر واکسیناسیون اخیر باشد؛ بسته به بیماری، PCR/NAAT یا در برخی موارد آویدیتهٔ IgG به تعیین «جدید بودن» کمک می‌کند (مثلاً در توکسوپلاسموز بارداری).
-
IgM منفی / IgG مثبت: معمولاً ایمنی قبلی (عفونت گذشته یا واکسن) و برای بسیاری از بیماری‌ها مدرک ایمنی محسوب می‌شود.
-
IgM منفی / IgG منفی: شواهدی از تماس قبلی وجود ندارد؛ اگر علائم دارید، به دورهٔ پنجره توجه کنید و طبق نظر پزشک تکرار انجام دهید.
هشدار دربارهٔ IgM: مثبت‌های کاذب (تداخل با فاکتور روماتوئید، واکنش متقاطع با ویروس‌های دیگر، یا باقی‌ماندن طولانی IgM بعد از واکسن/عفونت) می‌تواند تشخیص را منحرف کند؛ تأیید آزمایشگاهی اهمیت دارد.
نکته‌های مهم بیماری‌محور
-
سرخجه/سرخک: برای سنجش ایمنی، IgG معیار است؛ IgM فقط در شک به عفونت حاد درخواست می‌شود و احتمال مثبت کاذب دارد.
-
دِنگی: IgM حدود ۴–۵ روز پس از شروع علائم ظاهر و تا ۳ ماه قابل‌تشخیص است؛ در هفتهٔ اول، NAAT/آنتی‌ژن NS1 کنار IgM توصیه می‌شود.
-
توکسوپلاسموز (به‌ویژه در بارداری): اگر IgM و IgG هر دو مثبت باشند، آویدیتهٔ IgG و/یا افزایش چهاربرابری تیتر IgG در نمونه‌های جفتی به تشخیص «اخیر بودن» کمک می‌کند.
بارداری و نوزادان
-
IgG مادر از جفت عبور می‌کند و به نوزاد ایمنی غیرفعال می‌دهد.
-
IgM مادری از جفت عبور نمی‌کند؛ بنابراین IgM مثبت در نوزاد برای یک پاتوژن خاص، نشانهٔ عفونت در خود نوزاد است و ارزیابی تخصصی می‌خواهد.
چگونه نتیجهٔ خود را قدم‌به‌قدم تفسیر کنیم؟
-
نام بیماری/آنتی‌ژن را ببینید؛ تفسیر IgM/IgG برای هر عفونت قواعد اختصاصی دارد.
-
زمان بروز علائم را در نظر بگیرید؛ ممکن است در روزها/هفته‌های اول هنوز آنتی‌بادی‌ها منفی باشند (دورهٔ پنجره).
-
در صورت IgM مثبت، برای پیشگیری از خطا PCR/NAAT، تکرار سرولوژی یا (در برخی بیماری‌ها) آویدیتهٔ IgG را در نظر بگیرید.
-
برای سنجش ایمنی اغلب به IgG تکیه می‌شود (نه IgM)، مطابق با راهنماهای رسمی.
-
شدت بیماری را از روی «عدد آنتی‌بادی» قضاوت نکنید؛ تفسیر بستگی به زمان نمونه‌گیری، روش آزمایش و ارزیابی بالینی دارد.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱) IgM مثبت یعنی حتماً عفونت فعلی دارم؟
نه لزوماً. IgM اغلب با عفونت اخیر همراه است، اما می‌تواند کاذب باشد یا پس از واکسن/عفونت قبلی مدتی باقی بماند. تأیید تکمیلی اهمیت دارد.
۲) IgG مثبت یعنی ایمن هستم؟
در بسیاری از بیماری‌ها بله؛ مخصوصاً وقتی برای مستندسازی ایمنی درخواست می‌شود. با این حال، جزئیات هر بیماری متفاوت است و باید طبق راهنماها تفسیر شود.
۳) چرا پزشک می‌گوید دو هفتهٔ دیگر دوباره آزمایش بدهم؟
برای ثبت سروکانورژن یا افزایش تیتر IgG/تأیید تشخیص؛ چون در هفته‌های اول ممکن است پاسخ منفی کاذب باشد.
۴) آویدیتهٔ IgG چیست و چه زمانی لازم است؟
شاخصی از «قدمت» IgG است؛ در مواردی مانند توکسوپلاسموز بارداری کمک می‌کند بفهمیم عفونت اخیر است یا قدیمی.
۵) عدد بالاتر IgG یعنی بیماری شدیدتر است؟
خیر. شدت بیماری از روی عدد آنتی‌بادی قابل‌قضاوت نیست و باید با شرح‌حال، معاینه و تست‌های تکمیلی ارزیابی شود.
جمع‌بندی
-
IgM مثبت بیشتر به عفونت اخیر/فعال فکر می‌دهد، اما مثبت کاذب هم ممکن است؛ تأیید آزمایشگاهی را جدی بگیرید.
-
IgG مثبت معمولاً به معنای تماس قبلی/ایمنی (عفونت گذشته یا واکسن) است و برای مستندسازی ایمنی کاربرد دارد.
-
در بارداری/نوزاد، عبور IgG از جفت و عدم عبور IgM، تفسیر نتایج را متفاوت می‌کند.
-
همیشه نتایج را کنار زمان علائم، نوع تست و راهنماهای بیماری‌محور بسنجید و در صورت تردید، از PCR/NAAT، تکرار سرولوژی و/یا آویدیتهٔ IgG کمک بگیرید.
منابع :
Testing.com (LabTestsOnline) — Serology Test Guides & Antibody Kinetics
CDC — Dengue Testing (NAAT/NS1/IgM) Recommendations
No. 44
۰۴/۰۶