سلامت استخوان‌ها تحت تأثیر مجموعه‌ای پیچیده از عوامل هورمونی، تغذیه‌ای و محیطی قرار دارد. یکی از هورمون‌ها یا پروتئین‌های مهم در تنظیم متابولیسم کلسیم و رشد استخوان، پروتئین مرتبط با پاراتورمون (Parathyroid Hormone-related Protein) یا PTHrP است. برخلاف پاراتورمون (PTH) طبیعی که توسط غدد پاراتیروئید تولید می‌شود، PTHrP در شرایط خاص مانند برخی سرطان‌ها و بارداری توسط بافت‌های مختلف و حتی سلول‌های توموری تولید می‌گردد. این پروتئین در متابولیسم استخوان نقش مهمی ایفا کرده و افزایش غیرطبیعی آن می‌تواند به مشکلات جدی مانند هیپرکلسمی مرتبط با سرطان منجر شود.
PTHrP چیست؟
PTHrP یک پروتئین تنظیم‌کننده است که در شرایط طبیعی در بافت‌های وسیع بدن (جنینی، جفت، پوست، استخوان و غدد شیری) تولید می‌شود. کارکرد اصلی آن در فیزیولوژی طبیعی شامل رشد و تکامل استخوان، تنظیم متابولیسم کلسیم در دوران بارداری، و فعالیت سلول‌های استخوانی (استخوان‌سازی و تخریب استخوان) است.
نقش PTHrP در بیماری‌های استخوانی
– تحریک استخوان‌سازی در مراحل رشد و ترمیم پس از شکستگی
– تنظیم فعالیت استئوکلاست‌ها و استئوبلاست‌ها برای حفظ تعادل بین تخریب و ساخت استخوان
– تأثیر بر انتقال کلسیم از مادر به جنین در دوران بارداری
– نقش حمایتی در شکل‌گیری غضروف و رشد صفحات استخوانی
PTHrP و سرطان‌ها
– برخی سرطان‌ها (به‌ویژه سرطان‌های ریه سلول کوچک، کلیه، پستان و سر و گردن) می‌توانند PTHrP را به میزان زیاد تولید کنند.
– این افزایش غیرطبیعی منجر به هیپرکلسمی وابسته به سرطان (Humoral Hypercalcemia of Malignancy) می‌شود؛ حالتی که کلسیم خون بیش از حد بالا می‌رود.
– هیپرکلسمی ناشی از PTHrP می‌تواند علائمی مانند ضعف شدید، گیجی، اختلال ریتم قلب، تهوع، کم‌آبی بدن و حتی کما ایجاد کند.
علائم و نشانه‌های هیپرکلسمی ناشی از PTHrP
– خستگی و بی‌حالی
– کاهش اشتها و تهوع
– تشنگی شدید و افزایش ادرار
– درد استخوانی یا ضعف عضلانی
– گیجی و اختلالات شناختی
تست‌های هورمونی مرتبط با PTHrP
– آزمایشPTHrP: خون‌گیری از ورید برای اندازه‌گیری سطح این پروتئین، به‌ویژه در موارد هیپرکلسمی بدون افزایش پاراتورمون.
– آزمایش PTH: برای تشخیص افتراقی بین هیپرکلسمی ناشی از PTH طبیعی یاPTHrP.
– تست‌های کلسیم، فسفر و ویتامین D: برای ارزیابی کامل وضعیت متابولیسم استخوان
ارتباط PTHrP با مدیریت سرطان‌ها
– شناسایی افزایش PTHrPدر بیماران مبتلا به سرطان، اهمیت زیادی در تشخیص زودهنگام هیپرکلسمی و پیشگیری از عوارض دارد.
– درمان هیپرکلسمی ناشی از PTHrPمعمولاً شامل هیدراتاسیون وریدی، داروهای مهارکننده بازجذب استخوان مانند بیس‌فسفونات‌ها و در صورت لزوم دیالیز است.
پرسش‌های متداول
۱. آیاPTHrP فقط در بیماران سرطانی دیده می‌شود؟
خیر، در شرایط طبیعی مانند بارداری یا رشد استخوان نیز وجود دارد، اما افزایش شدید آن معمولاً با سرطان‌ها مرتبط است.
۲. آیا افزایشPTHrP باعث پوکی استخوان می‌شود؟
در افزایش طولانی‌مدت، ممکن است به تخریب بیش از حد استخوان و کاهش تراکم استخوانی منجر شود.
۳. آیا اندازه‌گیریPTHrP در همه بیماران با هیپرکلسمی لازم است؟
بیشتر در مواردی که PTH طبیعی یا پایین باشد و هیپرکلسمی علت نامشخص داشته باشد، این تست توصیه می‌شود.
جمع بندی
PTHrP پروتئین مهمی است که در تنظیم رشد و سلامت استخوان نقش دارد، اما در برخی سرطان‌ها تولید غیرطبیعی آن می‌تواند باعث هیپرکلسمی خطرناک شود. تشخیص به‌موقع و کنترل سطح این پروتئین می‌تواند از بروز عوارض شدید جلوگیری کند. آگاهی از نقش PTHrP برای پزشکان و بیماران مبتلا به سرطان به‌ویژه حیاتی است.
منابع :
– Mayo Clinic – PTHrP and Cancer-related Hypercalcemia
– LabTestsOnline – PTHrP Test Overview
No.9
۰۴/۰۷
