پپتید وازواکتیو روده‌ای یا VIP یک هورمون طبیعی است که در بخش‌های مختلف بدن، به‌ویژه روده، پانکراس و دستگاه عصبی مرکزی تولید می‌شود. این پپتید نقش مهمی در تنظیم حرکات و ترشح دستگاه گوارش، جریان خون، و عملکرد عضلات صاف دارد. در برخی موارد نادر، تومورهای ترشح‌کننده VIP (به نام VIPoma) می‌توانند باعث افزایش غیرطبیعی این هورمون و بروز مجموعه‌ای از علائم شدید شوند. شناخت علائم و انتخاب درمان مناسب، نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی دارد.
VIP چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
VIP چندین اثر فیزیولوژیک مهم دارد، از جمله:
– گشاد کردن رگ‌های خونی و افزایش جریان خون در دستگاه گوارش
– افزایش ترشح آب و الکترولیت‌ها به داخل روده
– مهار ترشح اسید معده
– تنظیم حرکات دستگاه گوارش و شل کردن عضلات صاف
VIPoma و علائم بالینی
VIPoma یک تومور نوروآندوکرین نادر، معمولاً در پانکراس، است که با ترشح بیش‌ازحد VIP باعث بروز سندرم WDHA (Water Diarrhea, Hypokalemia, Achlorhydria) می‌شود.
علائم رایج VIPoma:
– اسهال آبکی شدید و مزمن (گاهی بیش از ۳ لیتر در روز)
– کمبود پتاسیم (هیپوکالمی) با علائمی مانند ضعف عضلانی، گرفتگی یا آریتمی قلب
– کاهش یا فقدان اسید معده (آکلرهیدری)
– کم‌آبی بدن و کاهش وزن
– خستگی، تهوع و بی‌حالی عمومی
عوارض احتمالی عدم درمان:
– اختلالات شدید الکترولیتی (به ویژه پتاسیم و بیکربنات)
– مشکلات قلبی ناشی از هیپوکالمی
– اختلال عملکرد کلیه به دلیل کم‌آبی شدید
– کاهش کیفیت زندگی و خطر مرگ در موارد پیشرفته
تشخیص VIPoma
پزشک با ترکیبی از معیارهای آزمایشگاهی و تصویربرداری بیمار را ارزیابی می‌کند:
– اندازه‌گیری سطح VIP در پلاسمای خون (معمولاً به طور چشمگیری بالا)
– بررسی الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه
– تصویربرداری مانند CT، MRI یا PET برای یافتن محل تومور
– اندوسونوگرافی پانکراس در موارد خاص
درمان VIPoma و مدیریت علائم
۱. اصلاح فوری اختلالات آب و الکترولیت‌ها
– جایگزینی مایعات و پتاسیم
– پایش قلب و کلیه
۲. کنترل علائم ترشحی تومور
– استفاده از داروهایی مانند سوماتوستاتین آنالوگ‌ها (مانند اکتروتاید) برای کاهش ترشح VIP و کنترل اسهال
۳. برداشت جراحی تومور
– درمان اصلی در اغلب بیماران
– در صورت انتشار تومور، جراحی کاهنده یا روش‌های مداخله‌ای ممکن است انجام شود
۴. درمان‌های کمکی
– شیمی‌درمانی یا روش‌های هدفمند در موارد پیشرفته یا بدخیم
– مراقبت تغذیه‌ای و اصلاح کمبودها
پرسش‌های متداول
۱. آیا VIPoma شایع است؟
خیر، بسیار نادر بوده و اغلب در میانسالی تشخیص داده می‌شود.
۲. آیا همه موارد VIPoma بدخیم هستند؟
بیشتر این تومورها خوش‌خیم یا کم‌پرخاشگر هستند، اما در برخی بیماران می‌توانند متاستاز دهند.
۳. آیا اسهال VIPoma با دارو قابل کنترل است؟
بله، داروهایی مانند اکتروتاید می‌توانند علائم را به طور قابل‌توجهی کاهش دهند تا زمان درمان اصلی
خلاصه
پپتید وازواکتیو روده‌ای هورمونی مهم در تنظیم عملکرد دستگاه گوارش است. تومور VIPoma با ترشح بیش‌ازحد این پپتید می‌تواند باعث اسهال شدید، کمبود پتاسیم و کم‌آبی خطرناک شود. تشخیص سریع و درمان هدفمند، شامل اصلاح الکترولیت‌ها، کنترل ترشحات و جراحی تومور، برای کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیمار ضروری است.
منابع :
– Mayo Clinic – VIPoma Overview
No.13
۰۴/۰۷
