مقدمه: چرا HbA1c مهمتر از قند ناشتاست؟
آزمایش HbA1c یکی از دقیقترین و قابلاعتمادترین روشها برای ارزیابی میانگین قند خون طی ۲ تا ۳ ماه گذشته است. برخلاف قند ناشتا که تنها لحظهای از وضعیت قند خون را نشان میدهد، HbA1c تصویری پایدار و کلی از کنترل قند خون ارائه میدهد.
این شاخص برای تشخیص دیابت، پیشدیابت، پایش درمان و حتی بررسی خطر عوارض طولانیمدت کاربرد دارد. وقتی HbA1c از محدوده طبیعی خارج شود—چه بالا و چه غیرعادی پایین—بدن پیامهایی ارسال میکند که باید جدی گرفته شوند.
HbA1c چیست و چگونه اندازهگیری میشود؟
وقتی گلوکز در خون بالا باشد، به پروتئینهای گلبول قرمز متصل میشود. یکی از مهمترین این ترکیبات هموگلوبین A است. HbA1c درصد هموگلوبینی را نشان میدهد که به گلوکز گلیکوزیله شده است.
– محدوده طبیعی: ۴ تا ۵.۶ درصد
– پیشدیابت: ۵.۷ تا ۶.۴ درصد
– دیابت: ۶.۵ درصد یا بیشتر
HbA1c بالا: چه چیزی در بدن رخ میدهد؟
وقتی HbA1c بالا میرود، یعنی قند خون برای مدت طولانی بالا مانده است**. این وضعیت نشاندهنده:
– آسیب تدریجی به رگهای کوچک (چشم، کلیه، اعصاب)
– کاهش عملکرد پانکراس و مقاومت به انسولین
– افزایش التهاب سیستمیک
– ضخیم شدن دیواره مویرگها
– کاهش خونرسانی به بافتها
نشانههای HbA1cبالا
– خستگی مداوم
– تاری دید
– تشنگی شدید
– افزایش ادرار
– بیحسی دست و پا
– کاهش وزن غیرطبیعی
خطرات HbA1cبالا
– رتینوپاتی دیابتی
– نارسایی کلیه
– بیماری قلبی
– سکته مغزی
– زخم پای دیابتی
– آسیب عصبی محیطی
HbA1cپایین: همیشه خوب نیست!
اگرچه پایین بودن قند خون مطلوب به نظر میرسد، اما HbA1c غیرعادی پایین میتواند نشانه مشکل باشد.
علل شایع HbA1cپایین
– افت مکرر قند خون (هیپوگلیسمی)
– مصرف زیاد انسولین یا داروهای کاهنده قند
– همولیز یا کوتاهشدن عمر گلبولهای قرمز
– خونریزی شدید اخیر
– بیماریهای مزمن کبدی
– تغییرات سریع در رژیم غذایی یا کاهش شدید وزن
علائم HbA1cپایین
– لرزش
– عرق سرد
– گرسنگی شدید
– سردرگمی
– ضعف ناگهانی
– بیقراری یا تپش قلب
HbA1cپایین چه پیامدهایی دارد؟
– خطر بیهوشی ناشی از هیپوگلیسمی
– کاهش تمرکز
– اختلال در عملکرد مغز
– نوسانات شدید قند خون
– افزایش خطر تصادف و سقوط
چه سطحی از HbA1c ایدهآل است؟
– افراد بدون دیابت: ۴ تا ۵.۶ درصد
– دیابت نوع ۲ با کنترل متوسط: زیر ۷ درصد
– برخی بیماران پرخطر (سالمندان، بیماری قلبی): زیر ۷.۵–۸ درصد
– زنان باردار: اهداف سختگیرانهتر (کمتر از ۶ درصد)
چه عواملی HbA1c را بهطور اشتباه بالا یا پایین نشان میدهد؟
– کمخونی فقر آهن (افزایش کاذب)
– هموگلوبینوپاتیها
– بیماری کلیوی
– مصرف ویتامین C یا E
– افزایش یا کاهش سریع عمر گلبولهای قرمز
– دوران بارداری
چگونه HbA1c را کنترل کنیم؟
– فعالیت بدنی روزانه (۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت)
– رژیم غذایی با فیبر بالا و کاهش قند ساده
– کنترل وزن
– استفاده صحیح از داروهای دیابت
– اندازهگیری منظم قند خون
– خواب کافی و مدیریت استرس
پرسشهای متداول (FAQ)
۱. آیا HbA1cبالا همیشه به معنای دیابت است؟
اگر بالاتر از ۶.۵ درصد باشد و در دو آزمایش تأیید شود، بله؛ اما گاهی کمخونی یا بیماری کلیوی نیز باعث افزایش کاذب میشود.
۲. آیا ممکن است HbA1cپایین خطرناک باشد؟
بله؛ اگر ناشی از افت مکرر قند خون باشد، میتواند تهدیدکننده زندگی باشد.
۳. هر چند وقت یکبار باید HbA1cرا انجام دهیم؟
– دیابتیها: هر ۳ ماه
– افراد بدون دیابت اما پرخطر: هر ۶ تا ۱۲ ماه
منابع
– mayoclinic
– labtestsonline.org/tests/hemoglobin-a1c
No. 2
۰۴/۰۹